Op social media waren de reacties op het initiatief van Omroep Zwart niet mals.

“Nobody gives a fck daarom. Is ook niet van belang. [...] Links woke kk gejank altijd.”

“Opkkren met dat volk.”

“[...]De Afrikaanse stammen ruilen HUN IJGEN VOLK OM VOOR GOUD EN ZILVER [...] Niemand die tegenwoordig nog leeft heeft er iets mee te maken. Ben zo ziek van het gezeik.”

Als neurowetenschapper vind ik de dynamieken achter online haat en polarisatie fascinerend. Ik ben er heilig van overtuigd dat de meeste mensen niet racistisch zijn. Ik weet echter ook zeker dat iedereen biases (onbewuste vooroordelen) heeft. Als je hersenen hebt, heb je bias. That’s just science. In de context van Keti Koti spelen experience bias en confirmation bias een grote rol.

Experience bias ontstaat doordat ons brein onze realiteit vormt op basis van onze individuele ervaringen. Jouw ervaringen verschillen van die van mij, waardoor jouw realiteit  verschilt van die van mij. We kunnen allebei precies dezelfde situatie bekijken, maar compleet tegenovergestelde meningen vormen over wat er gebeurt. Ik kan het mensen daarom niet kwalijk nemen wanneer zij zeggen dat Keti Koti geen onderdeel is van de Nederlandse cultuur. Zij zijn opgeroeid in een Nederland van zeehelden, de Gouden Eeuw en de VOC. Keti Koti speelde daar geen rol in.

Hetzelfde is echter waar voor mensen die zeggen dat Keti Koti wél onderdeel is van onze cultuur. Voor Nederlandse nazaten van tot slaaf gemaakten is 1 juli 1863 nog maar een paar generaties geleden. Voor hen is het belangrijk deze ontbrekende bladzijde van de Nederlandse geschiedenis toe te voegen aan ons collectieve geheugen, want dat is óók Nederland. Beide standpunten, hoe tegenstrijdig ook, zijn waar. Maar experience bias leidt ertoe dat we het standpunt van de ander zien als onterecht, onbelangrijk, of ongeïnformeerd.

Daar bovenop komt onze moderne tendens om via social media te communiceren, in plaats van face to face. Social media zijn het afvoerputje van het internet. It’s where good conversations come to die. De meeste platforms werken volledig vanuit het principe van confirmation bias. Ze voeden ons informatie en content waarvan zij denken dat deze aansluit bij de standpunten die wij al hebben, waardoor die standpunten bevestigd en versterkt worden.

Deze confirmation bias is niet alleen aanwezig op social media, maar ook in ons brein. Onze mediale prefrontaalkwab, een gebied aan de voorkant van onze hersenen, helpt ons te bepalen wanneer we van gedachten moeten veranderen. Dit gebied helpt ons dus om meningen te vormen en beslissingen te nemen. Helaas is dit gebied, net als eigenlijk alle gebieden in ons brein, niet geheel objectief en vrij van bias. Wanneer wij het met iemand eens zijn, dan zorgt de mediale prefrontaalkwab ervoor dat we heel ontvankelijk worden voor wat deze persoon vertelt. Met andere woorden: we gaan hen zien als waardevolle bron van informatie. Wanneer we het heel erg met iemand oneens zijn gebeurt het tegenovergestelde: dit gebied wordt dan minder gevoelig voor wat de ander vertelt, waardoor we die informatie minder goed verwerken.

Het wordt nog een beetje erger, want hoe meer we overtuigd zijn van ons standpunt, hoe meer onze hersenen een proces in gang zetten dat ‘neural gating’ heet. Een ‘neuron’ is een hersencel en een ‘gate’ is een hek. Er komt dus een hek om onze hersencellen heen dat alleen nog opengaat voor informatie die ons standpunt bevestigt en dichtblijft voor informatie die er tegenin gaat. We verwerken die informatie niet meer, we worden letterlijk blind en doof voor andere perspectieven.

Daarnaast is het veel makkelijker om ‘de ander’ te dehumaniseren wanneer we communiceren via social media. We zien elkaar niet meer als mens, maar als avatar en username. In de online wereld kunnen we ons verschuilen achter ons toetsenbord, en hoeven we niet de pijn in iemands ogen te zien wanneer we gemeen tegen hen zijn. Wanneer we dan ook nog overladen worden met likes van gelijkgestemden wanneer we iemand online affikken, geeft dat een boost aan ons beloningssysteem.

Dit maakt het verdomd moeilijk om met elkaar in gesprek te gaan. En toch is dat exact wat we moeten doen. De beste manier om experience bias te doorbreken is door jezelf bloot te stellen aan de ervaringen en perspectieven van anderen. Een techniek die ik zelf vaak toepas is socratische vraagstelling. Socratische vragen nodigen uit tot reflectie. Het zijn vragen als:

‘Wat maakt dat je dat zegt?’

‘Welk bewijs is er voor jouw standpunt?’

‘Wat zou een ander perspectief kunnen zijn?’

Keti Koti is een belangrijke feestdag voor zwarte Nederlanders en dus voor Nederland. We moeten tot een gezamenlijk begrip van het belang van deze dag komen. Stop daarom met communiceren via social media. Creëer een wereld waarin we, face to face en vanuit oprechte interesse, meer leren over elkaars realiteit. Doorbreek je eigen biases, open de neural gates en ga van debat naar dialoog.