Horrorfilms en de weg naar diversiteit en representatie

‘The Brother Always Dies First’

Horrorfilms bestaan al sinds het begin van de 20e eeuw en zijn de laatste tijd sterk toegenomen in populariteit. Aan het begin werden zwarte rollen nog vooral gespeeld door witte acteurs in blackface, zoals in The Birth of a Nation (1915). In de jaren 60 en 70 nam het horrorgenre toe in populariteit, maar de Hollywood studio’s werden nog steeds gedomineerd door vooral witte acteurs en regisseurs.

In deze tijd werden de rollen van gekleurde acteurs nog vaak gereduceerd tot stereotypes en diende zij meestal ter ondersteuning van witte hoofdrollen. Hier komt ook het cliché vandaan dat zwarte personages vaak als eerste sterven, zoals te zien in films als Spider Baby (1964) en Candyman (1992). Deze veelbesproken troop ontstond uit racistische filmclichés van de jaren 70 en 80, waarbij kleine filmstudio’s vaak grote hoeveelheden lowbudgetfilms produceerden met een aantal vaste formules voor het script. Waaronder dus het cliché dat het zwarte personage als eerste doodgaat. Tegenwoordig komt deze filmtroop veel minder voor in horrorfilms, omdat steeds meer filmmakers zich bewust zijn van de racistische connotaties en het daarom vermijden. Volgens een onderzoek van Complex uit 2013 komt dit stereotype in slechts vijf van de 50 onderzochte horrorfilms voor.

Toch roept dit gebrek aan representatie een tegengeluid op. En zo worden in de jaren 70 door zwarte producenten ‘blaxploitation films’ gemaakt voor de Afro-Amerikaanse cinema. Deze exploitatiefilms (doorgaans lowbudgetfilms met excessieve beelden) richtten zich specifiek op de zwarte gemeenschap en cultuur in de Verenigde Staten. Ze dienden daarin als een krachtig media om sociale en politieke realiteiten van de Afro-Amerikaanse gemeenschap aan het licht te brengen, iets wat in Hollywood op dat moment niet gebeurde. Twee bekende blaxploitation horrorfilms uit deze tijd zijn Blacula (1972) en Blackenstein (1973).

Hoe staat het er nu voor?

De laatste jaren is er een flinke slag geslagen op het gebied van representatie in films. Zo lukt het horrorfilms met zwarte hoofdpersonages steeds vaker om internationaal succes en erkenning te behalen. Denk bijvoorbeeld aan Get Out (2017), waarin een zwarte man ontdekt dat hij gevangen zit in een angstaanjagende samenzwering van de familie van zijn vriendin. Ook Us(2019) was een groot horrorsucces. Hoofdrolspeelster Lupita Nyong'o wist hier een sterke performance neer te zetten, wat niet gebaseerd was op zwart stereotypes.

Maar filmmakers die racisme behandelen in hun werk slagen er nog niet altijd in te breken met stereotypen. In de Spaanse horror The Platform (2017) worden gekleurde personages geconfronteerd met racistische opmerkingen van witte personages. Opvallend is dat racistische opmerkingen naar een Aziatisch karakter minder verontwaardiging opwekken bij de personages dan de opmerkingen naar een zwart karakter. Hierdoor blijven onbedoeld schadelijke stereotypen in stand: racisme tegen Aziaten lijkt sterker genormaliseerd dan racisme tegen zwarte personen. En onbedoeld of niet; zulke filmscenes hebben implicaties voor de desbetreffende minderheidsgroepen in de samenleving. Zo kan het een patroon van genormaliseerd racisme bevestigen, of juist initiëren.

Eerste stappen in de juiste richting

Horrorfilms die inzetten op een diverse film cast weten dit gelukkig steeds vaker uit te voeren zonder de personages, en daarmee de acteurs, te gebruiken op een symbolische manier om slechts ‘hokjes aan te vinken’. Een goed voorbeeld hiervan is Bit (2019), een van de meest LHBTIQ+ inclusieve horrorfilms van dit moment. In deze film staat een transgender karakter, gespeeld door een transgender actrice, centraal in het verhaal zonder daarmee te conformeren aan queer clichés. De kijker krijgt hierdoor de ruimte om kennis te maken met LHBTIQ+ onderwerpen, zonder daarbij onderworpen te worden aan schadelijke stereotypen en clichés.

Het lijkt er dus op dat we in een positieve richting bewegen. Filmmakers en publiek hebben steeds vaker en steeds meer aandacht voor inclusie en representatie. Hierdoor zien we verhalen met genuanceerde en diverse personages meer naar de voorgrond schuiven. Zo won in 2020 de Aziatische thriller Parasite (2019) als eerste niet-Engelstalige film een Oscar voor Best Picture. Dit is een fijne ontwikkeling en zal ervoor zorgen dat het filmpubliek en horrorliefhebbers kunnen genieten van een steeds diverser aanbod.