De Bijlmer is geen seksfantasie

Online kritiek

"Maria is student aan een kunstacademie. Omdat ze graag met gangsters naar bed gaat, vraagt ze haar ouders een appartement voor haar te kopen in de Bijlmer, in Amsterdam." Zo luidt de beschrijving van het schrijversdebuut van Mette Maria van Dijk: Mimosa. Het boek ontving veel online kritiek over hoe Mette Maria de Bijlmer omschrijft als seksfantasie. Haar werk leunt op negatieve stereotypes, door naar mannelijke inwoners te verwijzen als ‘gangsters’ en o.a. te beschrijven hoe opgewonden het hoofdpersonage raakt als een zwarte man onder een brug haar toeroept onder de invloed van alcohol.

Onder de Instagram post van uitgeverij Prometheus waar het boek wordt gepromoot, zijn de reacties gevuld door bekend en onbekend Nederland die er iets tegen te zeggen hebben. Zo vraagt FunX radiohost Vonneke Bonneke zich af:  ‘Wanneer gaan jullie eens een keer stoppen met Bijlmer af te schilderen als een achterstandswijk met gangsters, die alleen maar slechte dingen doen?’. Comedian Edson da Graca deelt: ‘Worden jullie niet moe van jezelf?! De hele tijd de BIMS willen neerzetten als een soort gangsters paradise.’

Een paar mensen verdedigen de schrijfster en melden dat mensen eerst het volledige boek moeten lezen, voordat ze er uitspraken over kunnen doen. Presentator Sahil Amar Aïssa heeft daar het volgende op te zeggen: ‘Iedereen die zegt "eerst lezen dan oordelen", denkt echt dat we zo sneu zijn om te vallen voor deze goedkope controverse-zoekende marketingtechniek.’

Zwarte mannen als gebruikend voorwerp

De dehumanisering van zwarte mannen als seksobjecten heeft diepe wortels in de geschiedenis van slavernij en kolonialisme. Eeuwenlang werden zwarte mannen gedegradeerd tot niks meer dan fysieke kracht en seksueel verlangen. Ze werden niet alleen lichamelijk mishandeld en gebruikt voor arbeid, maar ze ook seksueel misbruikt door de witte mensen die hen tot slaaf hadden gemaakt. Zwarte mannen werden gezien als "dingen" in plaats van individuen met emoties en rechten. Dit objectiverende beeld heeft ook zo zijn sporen nagelaten in de huidige samenleving. In de Bijlmer worden vaak veel van dit soort racistische stereotypes verspreid. Deze vooroordelen versterken negatieve beelden en leiden tot discriminatie. 

Reactie op de controverse

Mette Maria was gisteren te gast bij FunX, waar ze haar perspectief kon delen op de controverse achter haar boek. Zij geeft zelf aan dat het ‘niet haar intentie was om mensen uit de Bijlmer pijn te doen’. Echter gelooft ze niet dat excuses op z’n plaats zijn binnen deze situatie, omdat het niet schadelijk zou zijn voor hen. "Het gaat over een goed beeld schetsen van de hoofdpersoon van mijn boek en de Bijlmer speelt daar een rol in. Hoe die hoofdpersoon de Bijlmer ziet, hoeft niet per se de waarheid te zijn. Dat ten eerste. En ten tweede, ik ga niet mijn excuses aanbieden voor een kunstwerk dat ik heb gemaakt. Ik ben een kunstenaar."

Wat we hieruit kunnen halen, is dat er heel voorzichtig moet om worden gegaan met de Bijlmer als het neerkomt op representatie in fictie. Het laatste wat de bedoeling is, is dat eeuwenoude stereotypes worden meegetrokken naar de toekomst. In het medialandschap moet worden toegewerkt naar een positievere en educatieve weerspiegeling van de Bijlmer. Denk hierbij aan de serie BIMS in de Lobby van de VPRO en ZWART's allereerste documentaire Een Gat In Mijn Hart, wat focust op educatie over de Bijlmerramp op 4 oktober 1992.